Hemen hemen her enstrüman çalanın bildiği ya da duyduğu bir terim olan Beşliler Çemberi (Circle of Fifths) müzik teorisinde, şarkı yazımında ve gitar çalanlar için temel bir kavramdır.
BEŞLİLER ÇEMBERİ NEDİR?
Beşliler çemberi C notasından ve C gamından başlayarak sağa doğru ilerledikçe beşinci sesine ulaştığımız ve bunu uygularken tüm anahtarları da içine kapsayan bir sistemdir. Bu sistem anlatıldığında her ne kadar kafa karıştırıcı olsa da aşağıdaki grafikle çalışmak daha kolay olacaktır.
5. VE 4. SESLERİN BULUNMASI
Grafikte görüldüğü gibi en tepedeki notamız ya da gamımız C.
Tabloda sağa ilerledikçe bir önceki sesin 5. Sesini bulmuş oluyoruz.
Bu durumda,
C > G
G > D
D > A
A > E
E > B
Başlangıç noktasını bu sefer sola doğru çevirdiğimizde ise 4. Seslere ulaşmış oluyoruz.
E > A
A > D
D > G
G > C
İLGİLİ MİNÖRLERİN BULUNMASI
Beşliler çemberi aynı zamanda Major gamları ve onların ilgili Minörlerini bulmamızda da yardımcı olur.
Aynı grafiğimizdeki renkli kısma baktığımızda Major gamları ve onların ilgili Minör kısımlarını bulmuş oluruz.
Bu durumda,
C Major gamının ilgili Minörü onun 6. Sesi olan A iken,
G Major > E Minör
D Major > B Minör
A Major > F# Minör
E Major > C# Minör
B Major > G# Minör
Her bir majör gamın 6. Sesi o Major gamın ilgili Minörüdür ve aynı sesleri içerir.
C Major : C D E F G A B C
A Minör : A B C D E F G A
Major gamın 6. Sesi ilgili Minör ise, Minör gamın da 3. Ses ilgili Major olur.
MAJOR VE MİNÖR GAMLARIN ALDIĞI ARIZA SESLER
Beşli çemberi aynı zamanda Major ve Minör gamlarda hangi arıza seslerin olduğu ve sayılarını bulmakta kullanılır.
Yukarıdaki tabloya baktığımızda gamlar aşağıya doğru ilerledikçe bir sonraki gamın 5. Ses olduğunu görürüz ve ilerledikçe arıza ses sayısı çoğalır.
C > G
G > E
D > B
Bu yöntemi tersine çevirdiğimizde ise yukarı doğru çıkarak 4. Sese ulaşırız.
BEŞLİ ÇEMBERİNDEN NASIL BİR SONUÇ ÇIKARMALIYIM?
- Beşli çemberi 5. Ve 4. Sesleri bulmamıza yardımcı olur. Önceki yazılarımızda ya da bizden eğitim alan öğrencilerimiz hatırlayacaktır. Blues çalarken standart bir akor yürüyüşü 1-4-5 akor yürüyüşü formatında ilerler. Örnek vermek gerekirse C karar ses alındığında ve akor olarak kullanıldığında 4. Sesi F ise 5. Ses G sesidir.
- Major ve Minörlerin arıza seslerini bulmamızda yardımcı olur.
- İlgili Minör ve Majorların eşleşmelerini görselleştirir ve hatırlamamızda yardımcı olur.
BEŞLİLER ÇEMBERİNİ NASIL KULLANIRIM?
Modülasyon kullanımında, şarkı yazımı ve kompozisyonda kullanışlıdır.
MÜKEMMEL KADANS
Mükemmel Kadans bir diğer adıyla 5-1, iki akorun sıralı çalımından oluşan, tek bir anahtarda yer alan 1. Akor ile onun 5. Sesinin akorunun üst üste çalınmasıdır. Mükemmel kadans güçlü ve doğal çözülüm oluşturur. Birçok şarkı bitiminde tercih edilen kullanımdır.
Konuyla ilgili daha önceki yazımızı okumayanlar: “Akor dizilimi nasıl olmalıdır?” adlı blog yazımıza göz atabilir.
ANAHTAR DEĞİŞİMİ
Bir şarkının içinde anahtar değiştirmenin en basit yollarından biri mükemmel kadans kullanımıdır. Örnek olarak C tonunda çaldığınız bir şarkıyı Bb tonuna taşımak istiyorsunuz. C tonunda kullandığımız F akoru C tonunda 4. Ses iken Bb tonuna geçtiğimizde 5. Ses olur. F akorunu C tonundan devam ettirmek yerine Bb tonun içinde kalarak tam kadans elde etmiş oluyorsunuz ve şarkının devamında Bb tonun akorlarını kullanarak devam edebiliyorsunuz.
Sonuç olarak beşliler çemberini anlamamız müzik teorisini, şarkı yazımını ve kompozisyonu kolaylaştırmamızda yardımcı olur.
Umarız yazımız faydalı olmuş, beşliler çemberinin ne olduğuna ve nasıl yararlı olacağına dair iyi bir temel ve genel bakış sağlamıştır.
